فرش در اروپا

قریب یکصد سال است که دانش فرش شناسی خارج از ایران رواج یافته ، در حقیقت پیشرو این رشته را می توان پرفسور بولييوس لسینگ رئیس موزه سلطنتی برلین آلمان نامید . او اولین کتاب علمی را در رشته فرش شناسی در سال ۱۸۷۷ میلادی منتشر کرد .   گرچه عده بسیاری از پژوهشگران اروپایی در تحقیق و دست یافتن به اخبار پیش از او کوشش کرده اند ولی چون مأخذ صحیحی نداشته اند کارشان مورد قبول دانشمندان عصر خود واقع نشده است . بهترین نمونه این واقعیت کتاب دانشمند معروف پروفسور يوزف کاراباسک به نام سوزن شیر و یا نقاشی سوزنی ایران در سال ۱۸۸۱ میلادی است . این کتاب فقط راجع به یک فرش نوشته شده بود . دانشمند فوق با روش تحقیقی زبان شناسی کوشش نموده ثابت نماید که فرش مورد مطالعه ، در قرن چهاردهم میلادی تهیه شده و عمل استادان ایرانی است .

روش پژوهش پرفسور لسینگ ، روش تطبیقی بود و نظر به اینکه مسئولیت مجموعه موزه به عهده نامبرده گذارده شده بود و دانشمند مذکور مدتی در راه به دست آوردن اطلاعات ارزشمند و قابل اطمینان کوشش کرده بود راه جدید با مرحله جدیدی را کشف کرد نامبرده در طی پژوهش خود پی برد که در تابلوهای شمایل استادان کلاسیک قرن پانزدهم و شانزدهم ایتالیا و کشورهای دیگر اروپایی قالی هم جزو اشیاء تابلو نقاشی شده است . قالیها یا قالیچه ها اغلب به صورت رومیزی و یافرش جلوی محراب کلیساهای مسیحی مورد استفاده بوده اند و البته از آنها برای فرش کردن روی زمین هم استفاده میشود

می شده است . در اثر تطبیق و مقایسه نقوش قالی های روی تابلوها و فرشهایی که در مجموعه موزه موجود بودند شباهت های زیادی به چشم می خورد که به نظر وی بسیار جالب بود او در طی پژوهش خود و تطبیق فرشهایی که در زمان او در اروپا برای فروش عرضه می کردند مشاهده نمود که نقوش آنها با نقوش فرش های نقاشی شده در روی تابلوها و فرش های مجموعه موزه تفاوت فراوان دارند و در نتیجه باید فرشهای روی تابلوها و بوده استفاده شده بود . تابلوهای مورداستفاده به استادان مشهور نقاشی ونیز ، فلورانس ، هلند فرش های مجموعه موزه در زمان دیگری و تحت سلیقه های متفاوتی تهیه شده باشند . از طرف دیگر با آگاهی از زمان تهیه تابلوهای استادان اروپایی به این نتیجه رسید که فرش های مجموعه موزه که شباهت زیاد به فرش های تابلوهای نقاشی دارند در همان اوان بافته و تهیه شده اند که تابلوها نقاشی شده اند و در آن زمان می بایستی اینگونه نقوش رواج می داشته است . پرفسور لسینگ تمام نکات ضعیف روش تطبیقی خود را که ممکن بوده مورد انتقاد قرار بگیرد شخصأ تجزیه و تحلیل کرده و در نظر گرفته بود . این نکات عبارت  بودند از :

۱- در اغلب تابلوها تمامی عناصر یک نقش آشکار نبوده و اغلب مشکل قابل کپی برداری بودند .

۲- تفاوت طرز دید استادان مختلف و رعایت روش کار هر یک از آنها

۳- آشنا نبودن بعضی از استادان نقاشی با نقوش مشرق زمین

۴- آشنا نبودن بعضی از استادان نقاشی با طرز رنگ آمیزی مشرق زمین .

۵- ترسیم نقوش به طرز مختصر و بدون استفاده از ریزه کاری های نقوش فرش .

۶- قربانی کردن رنگ های اصلی فرش به نفع رنگ آمیزی اصلی تابلو .

۷- بررسی اصالت خود تابلو و این که کپی جدیدی مورد مطالعه قرار نگرفته .

۸-تغییر رنگ های خود تابلو در اثر تأثیر عوامل نور و هوا و در نتیجه تغییر رنگ فرش نقاشی شده .

۹- تهیه و استفاده از مدارک زیاد برای بالا بردن سطح امکان روش تحقیقی در این تحقیق از تابلوهای زیادی که در موزه ها ، کلیساها و مجموعه های درباری و غیره بوده استفاده شده بوده

(ادامه دارد)

برگرفته از کتاب فرش ایرانی اثری از  ایرج افشار